ხელოვნების სასახლის რომანტიკული ისტორია და არქიტექტურული შთაგონება
თბილისის მარცხენა სანაპიროზე, ერთ-ერთი უძველესი უბნის გულში, დგას უნიკალური არქიტექტურის ნაგებობა — სასახლე, სადაც დღეს საქართველოს თეატრის, მუსიკის, კინოსა და ქორეოგრაფიის სახელმწიფო მუზეუმია განთავსებული. ეს შენობა 1895 წელს აშენდა და მის პროექტზე გერმანელი არქიტექტორი პოლ შტერნი მუშაობდა. თუმცა წლების განმავლობაში სასახლე არაერთხელ გადაკეთდა და ბევრჯერ შეიცვალა როგორც ფუნქციურად, ისე ვიზუალურად.
XIX საუკუნის 60-იან წლებში ეს ტერიტორია ბაღის ქუჩად (შემდგომში პიროგოვის ქუჩა) იწოდებოდა. უბნის განვითარება გერმანელ კოლონისტებს უკავშირდება, რომლებიც აქ ბაღნარებს ამუშავებდნენ. ტერიტორიის დიდი ნაწილი ავსტრიის იმპერიის ქვეშევრდომს, ფრანც ტიტელს ეკუთვნოდა. სწორედ მისმა ქალიშვილმა, ემილიამ შეუკვეთა არქიტექტორ შტერნს მშვენიერი სასახლის აშენება.
თუმცა პროექტი შუა გზაზე სრულიად ახალი მიმართულებით წავიდა. მშენებლობისას შენობა შეიძინა გერმანული წარმოშობის რუსმა პრინცმა კონსტანტინე ოლდენბურგმა. პრინცმა ქუთაისში გაიცნო ქართველი ქალბატონი — აგრაფინა ჯაფარიძე-დადიანი, სამეგრელოს თავადის ტარიელ დადიანის მეუღლე. მათი შეხვედრა ბედისწერად იქცა. პრინცი იმდენად მოიხიბლა აგრაფინას სილამაზითა და ხასიათით, რომ არც მისი დაქორწინებული სტატუსი და არც იმდროინდელი სოციალური ნორმები შეუშლია ხელი.
ცოტა ხანში აგრაფინამ ქმარიც მიატოვა და პრინცთან ერთად თბილისში გადმოსახლდა. ოლდენბურგელმა საყვარელ ქალს სწორედ იმ მიწაზე აუშენა სასახლე, რომლის მშენებლობაც ემილია ტიტელისგან იყო დაწყებული. ეს იყო სიყვარულით შთაგონებული არქიტექტურული ქმნილება, რომელიც დღესაც ატარებს დროის სულიერებასა და ბოჰემურ ელეგანტურობას.
სასახლეში მოგვიანებით ცხოვრობდნენ სამეგრელოს თავადაზნაურობის წარმომადგენლები. აქ სახლობდა ანდრია დადიანი — ეკატერინე ჭავჭავაძისა და დავით დადიანის ვაჟი, მოჭადრაკე, რომელიც ფართო საზოგადოებამაც იცოდა. მოგვიანებით აქ დასახლდა მისი და, სალომე დადიანი მეუღლესთან, პრინც აშილ მიურატთან ერთად.
დღეს სასახლე არა მხოლოდ თავისი რომანტიკული წარსულითაა გამორჩეული, არამედ არქიტექტურითაც — ის აღმოსავლური მოტივებისა და ევროპული კლასიციზმის ნაზავია. შენობა მნახველზე დიდ შთაბეჭდილებას ახდენს თავისი ორნამენტული ფასადითა და ინტერიერის ელეგანტური დიზაინით.
ეს ისტორიული ნაგებობა მნახველებს არა მხოლოდ კულტურულ მემკვიდრეობას აცნობს, არამედ სიყვარულის, ვნებისა და დროის ძალების ისტორიასაც უყვება — როგორც მხატვრული რომანი ქვისა და აგურის ენაზე.
