"საქალაქო სახლი" - თბილისის თვითმართველობის სიმბოლო

დღევანდელ თავისუფლების მოედნის №4-ში 1824 წელს ერთ-ერთი უადრესი კლასიცისტური შენობა - საქალაქო სახლი აიგო, რომელშიც ამიერკავკასიის სამხედრო შტაბი იყო განთავსებული. ამის გამო მოედანს ხშირად „შტაბის მოედანსაც“ უწოდებდნენ (ერევანსკის მოედანი). შენობა რამდენჯერმე აშენდა და შეიცვალა, მათ შორის 1840-იან და 1870-იან წლებში.

რუსეთის იმპერიაში დაწყებული რეფორმების ტალღის შემდეგ 1878 წელს თბილისმა თვითმართველობის უფლება მიიღო და 1879 წლიდან აქ განთავსდა ქალაქის სათათბირო და გამგეობა.

ეს ადრეული რუსული კლასიციზმის სტილის ნაგებობა მკაცრი სიმეტრიით გამოირჩევა. შენობას აქვს 1 ზეძირკვლის და 3 სრულფასოვანი სართული. პირველი სართულის შუა ნაწილი დამუშავებულია სტილისთვის სახასიათო ნახევარწრიული თაღედით. სიმეტრიულად განთავსებულია ჯერ სწორკუთხა ფორმის, სვეტებით (პილასტრებით) გამოყოფილი სამ–სამი სარკმელი, მერე ეზოში შესასვლელი მაღალი გვირაბი (მარცხენივ) და სადარბაზო (მარჯვნივ), ორივე მრგვალი თაღით დასრულებული. ჰორიზონტალური ზოლები რუსტების მობათქაშებული იმიტაციაა. მეორე სართულის შუა ნაწილს იკავებს მაღალი ლოჯია, იონური კოლოსალური ორდერით დამუშავებული, მის აქეთ-იქით ორივე სართულზე ასევე სწორკუთხა ფორმის სამ-სამი სარკმელი. კომპოზიციას ამთავრებს არა ჩვეული ფრონტონი, არამედ პარაპეტს ამოფარებული კოშკი, რომელსაც ოთხივე მხარეს სასაათო ღიობი გააჩნია.

"ლენინის მოედანი" - საბჭოთა თბილისი

1878-1882 წლებში არქიტექტორ ალექსანდრ ოზეროვის პროექტით ნაგებობას განაპირა ნაწილები დაემატა, ხოლო საბოლოო სახე მას პაულ შტერნმა მიანიჭა. 1910-1912 წლებში შენობის განაპირა ნაწილებს მესამე სართული დაემატა. ბოლშევიკური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, ერთხანს შენობაში სამხედრო პროკურატურა ფუნქციონირებდა. 1956 წელს აღიმართა ვლადიმერ ლენინის ძეგლი, რომელიც ეროვნულ-განმანთავისუფლებელი მოძრაობის აღორძინებასთან ერთად 1990 წელს დაამხეს. 2008 წლამდე აქ თბილისის მერია და მუნიციპალური სამსახურები ფუნქციონირებდა, დღეს კი თბილისის საკრებულო.