რა არის და როგორ წარმოიქმნება სეტყვა?
ჭექა-ქუხილთან ერთად ხშირად თან ახლავს ატმოსფერული მოვლენები, რომელთა შორის ერთ-ერთი ყველაზე სახიფათო და შთამბეჭდავი სეტყვაა. ეს ბუნებრივი მოვლენა ციდან ჩამოცვენილი ყინულის ბურთულების სახით ვლინდება და გარკვეულ შემთხვევებში შესაძლოა მნიშვნელოვანი ზიანიც კი გამოიწვიოს — როგორც ადამიანისთვის, ასევე შენობებისთვისა და ტრანსპორტისთვის.
სეტყვის წარმოშობა დაკავშირებულია დედამიწის ზედაპირზე დაგროვებულ სითბოსთან. მზის მიერ გაცხელებული მიწა აორთქლებას იწვევს, რის შედეგადაც წყლის ორთქლი ატმოსფეროში მიიწევს. ღრუბლების ზედა ფენებში, სადაც ტემპერატურა დაბალია, ეს ორთქლი ყინულად გარდაიქმნება და სწორედ აქ იწყება სეტყვის მარცვლების ჩამოყალიბება.
სეტყვის ფორმირება შეიძლება ორი განსხვავებული პროცესის შედეგად მოხდეს — ნესტიან ან მშრალ გარემოში. როდესაც სეტყვის მარცვალს ატმოსფერული ტენიანი წვეთები ეჯახება და არ იყინება მყისიერად, ისინი ნელ-ნელა გარს ეხვევიან მარცვალს და თანდათან იყინებიან. შედეგად ყალიბდება გამჭვირვალე და მყარი ყინულის ფენა — ასეთ შემთხვევებში სეტყვა მკვეთრად გამჭვირვალე და სუფთა სტრუქტურისაა.
მეორე მხრივ, თუ გარემო ტენიანად არ მიიჩნევა და ტემპერატურა საკმარისად დაბალია, წყლის წვეთები სწრაფად იყინება და სეტყვა იღებს შედარებით მღვრიე და ნაკლებად გამჭვირვალე გარეგნობას. ასეთ მარცვალს მშრალ სეტყვას ვუწოდებთ.
სეტყვის ზომა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენ ხანს ჩერდება ის ღრუბელში. ძლიერი ჰაერის ნაკადები ღრუბლის შიგნით ხშირად აკავებს მარცვალს ისე, რომ მას მეტი დრო ეძლევა წყლის ახალ ფენებთან შესახვედრად და შესაბამისად — ზომაში გასაზრდელად. როგორც კი ჰაერი ვეღარ აკავებს ამ მარცვალს, ის მთელ სიმძიმით ეშვება მიწაზე. ზოგჯერ ეს პროცესი ჭექა-ქუხილის განმავლობაში რამდენიმე წუთით გრძელდება და სეტყვა განაგრძობს ზრდას მანამ, სანამ მისი წონა არ აღემატება ჰაერის ამწევ ძალას.
სეტყვის ზომას ხშირად მისი დიამეტრით განსაზღვრავენ. განსაკუთრებით დიდი მარცვლები, რომელთა დიამეტრი 10 სანტიმეტრს აღწევს, შესაძლოა 160 კმ/სთ სიჩქარით დაეშვას და სერიოზული ზიანი მიაყენოს ყველაფერს, რაც გზაზე ხვდება. ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი სეტყვა 2010 წელს დაფიქსირდა სამხრეთ დაკოტაში, ვივიანის რეგიონში, სადაც ციდან ჩამოცვენილი ყინულის ბურთულების დიამეტრი ზოგ შემთხვევაში 20 სანტიმეტრსაც კი აღწევდა.
სეტყვა თავისი სილამაზითა და ძლიერებით ერთ-ერთი გამორჩეული ბუნებრივი მოვლენაა, თუმცა ის ხშირად შეგვახსენებს, რამდენად მძლავრია ატმოსფეროში მიმდინარე პროცესები და რამდენად მნიშვნელოვანია მათი გააზრება და ცოდნა.
