ყველაზე დიდი ტაძარი საქართველოში - ისტორია და არქიტექტურა

თბილისის წმინდა სამების საკათედრო ტაძარი, რომელიც საზოგადოებაში ხშირად უბრალოდ „სამების ტაძრის“ სახელით არის ცნობილი, თანამედროვეობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ქრისტიანული საკულტო ნაგებობაა საქართველოში. იგი მდებარეობს თბილისში, ისტორიულ უბან ავლაბარში, ელიას მთაზე — ადგილას, რომელიც სიმბოლურად მიუთითებს ქვეყნის სულიერ წარსულსა და მომავალზე.

ტაძრის აშენების იდეა გაჩნდა 1989 წელს, საბჭოთა რეჟიმის დასასრულსა და ეროვნული მოძრაობის გაძლიერების პერიოდს. ტაძარი უნდა ყოფილიყო ორი უმნიშვნელოვანესი თარიღის — ქართული ეკლესიის ავტოკეფალიის 1500 წლისთავისა და ქრისტეს შობიდან 2000 წლის აღსანიშნავი სიმბოლო. იმავე წელს გამოცხადდა ღია კონკურსი სამების ტაძრის არქიტექტურულ პროექტზე. ასზე მეტი პროექტის მიუხედავად, საბოლოოდ არჩილ მინდიაშვილის კონცეფცია შეირჩა.

მიუხედავად დიდი ინტერესისა, პოლიტიკური არასტაბილურობა და სამოქალაქო კრიზისები მშენებლობის დაწყებას ექვსი წლით აფერხებდა. ტაძრის საძირკველი 1995 წლის 23 ნოემბერს, გიორგობას ჩაეყარა, ხოლო მისი კურთხევა 2004 წლის 23 ნოემბერს, ამავე დღესასწაულზე, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ილია მეორემ აღასრულა. მშენებლობა უმთავრესად კერძო შემოწირულობებით განხორციელდა.

ტიპოლოგიურად ტაძარი ჯვრულ მოხაზულობაში ჩასმული ტრიკონქიაა, რომლის ცენტრალურ ნაწილს რვა ბურჯზე დაყრდნობილი მასიური გუმბათი აგვირგვინებს. შიდა სივრცე ორგანიზებულია სამი პორტალის გარშემო — დასავლეთ, სამხრეთ და ჩრდილოეთ მხარეებიდან, საიდანაც შესაძლებელია ტაძარში მოხვედრა. მთავარი შესასვლელი დასავლეთიდან ვრცელი გალერეის მეშვეობით ეშვება ტაძრის გუმბათქვეშა სივრცეში.

ტაძრის არქიტექტურაში ქართული ტრადიციული ხუროთმოძღვრება დახვეწილად ერწყმის თანამედროვეობას. გუმბათის გარე რადიუსი 9.5 მეტრია, ხოლო მისი ყელი მორთულია გარსშემოსავლელი ბაქნით. ფასადები მოპირკეთებულია თეთრი ტრავერტინით და მდიდრული ჩუქურთმებითაა გაფორმებული — განსაკუთრებით აღმოსავლეთი ნაწილი, რომელიც ცენტრალურ აფსიდსა და მასზე გამოსახულ ჯვარს მოიცავს.

წმინდა სამების საკათედრო ტაძარი საქართველოში ყველაზე მასშტაბური რელიგიური შენობაა. მისი სრული სიმაღლე, ჯვრის ჩათვლით, 86.10 მეტრს აღწევს. დამატებით, მიწისქვეშა სართულების გათვალისწინებით, ტაძრის საერთო სიმაღლე ნულოვანი ნიშნულიდან 100.17 მეტრია. ტაძარი ასევე ძალიან ვრცელია — სიგრძე 70.45 მეტრია, სიგანე კი 64.68 მეტრი. მიწისქვეშა სივრცეში ორი დონეა, სადაც განთავსებულია სამლოცველოები, საკონფერენციო დარბაზი და სხვადასხვა ფუნქციური სივრცე.

სამების ტაძარი თანამედროვე ქართული მართლმადიდებლობის სიმბოლოდ იქცა. იგი არა მხოლოდ რელიგიური ცენტრი, არამედ ეროვნული ერთიანობისა და რწმენის გამოხატულებაა. ტაძრის ტერიტორიაზე ხშირად იმართება მნიშვნელოვანი საეკლესიო მსახურებები, საზოგადოებრივი ღონისძიებები და ეროვნული დღესასწაულები.

ტაძარი წარმოადგენს მნიშვნელოვან ტურისტულ ღირსშესანიშნაობასაც — მისი მონახულება სავალდებულოა ყველასთვის, ვისაც სურს დაინახოს საქართველოს თანამედროვე სულიერი და კულტურული ცენტრი.