ნაძალადევი - 160 წლიანი ისტორია „ნაძალადევად“ გაჩენილი უბნისა
თბილისის ერთ-ერთი გამორჩეული ისტორიული უბანი – ნაძალადევი, თავის სახელში ატარებს საკუთარ წარსულს. XIX საუკუნის მეორე ნახევარში, კერძოდ კი 1872 წელს, როდესაც თბილისსა და ფოთს შორის რკინიგზა გაიხსნა, მის გარშემო სწრაფად დაიწყო მოსახლეობის თავმოყრა. გაჭირვებულმა მუშებმა რკინიგზის აღმოსავლეთით, ხელისუფლებისა და მიწათმფლობელების ნებართვის გარეშე დაიწყეს მცირე სახლების აშენება. სწორედ აქედან მოდის სახელწოდება – „ნაძალადევი“, ანუ უნებართვოდ, ძალადობით აშენებული დასახლება.
უბნის განვითარება სტიქიური და დაუგეგმავი იყო – არ არსებობდა ინფრასტრუქტურა, გზები, სკოლები, მაგრამ არსებობდა დიდი სოლიდარობა და გაერთიანებული მუშათა კლასი, რომელიც ნაძალადევს შემდგომში რევოლუციური მოძრაობის ერთ-ერთ ცხელ წერტილად აქცევს. 1905 წელს, რუსეთში რევოლუციის ტალღის ფონზე, ნაძალადევში გაჩაღდა შეიარაღებული გამოსვლები. მუშებმა დროებით ჩაიგდეს ხელში ხელისუფლება, ხოლო ნაძალადევი მუშათა რესპუბლიკად გამოცხადდა. თუმცა, მეფის ჯარებმა სასტიკი რეპრესიებით და ზარბაზნებით ჩაახშეს აჯანყება. ცნობილი ფაქტია, რომ დაღუპულ 9 მუშას დღესაც უკავშირდება კუკიის სასაფლაოზე არსებული „9 ძმის“ ქუჩის სახელწოდება.
ნაძალადევის რკინიგზის სახელოსნოები ნამდვილ პროლეტარულ ცენტრად იქცა, სადაც მოღვაწეობდნენ ისეთი რევოლუციური ფიგურები, როგორებიც იყვნენ იოსებ სტალინი (სოსო ჯუღაშვილი), ბენია ბოჭორიძე, სიმონ ტერ-პეტროსიანი (კამო) და სხვები. აქ რამდენიმე თვის განმავლობაში ცხოვრობდა მაქსიმ გორკიც – მომავალში კლასიკოსი მწერალი, რომლის პირველი მოთხრობა „მაკარ ჩუდრა“ სწორედ თბილისში დაიბეჭდა.
საბჭოთა პერიოდში უბნის განვითარება უფრო ორგანიზებული გახდა. დაიგეგმა საცხოვრებელი კორპუსები, აშენდა ტრანსპორტის ინფრასტრუქტურა, მათ შორის ტრამვაის ხაზი და მეტროსადგური “ოქტომბერი” (დღევანდელი “ნაძალადევი”), გაიხსნა კულტურის დაწესებულებები. თუმცა, საბჭოთა პოლიტიკის შუქ-ჩრდილები კარგად ჩანს იმ ფაქტშიც, რომ მე-6 საუკუნეში აგებული ივერიის ღვთისმშობლის ეკლესია აბანოდ გადააკეთეს და მხოლოდ 1990-იან წლებში დაუბრუნეს საპატრიარქოს.
ნაძალადევი, რომელსაც ადრე ზურგს „ხუდადოვის ტყე“ ამაგრებდა და გარეუბნის სახე ჰქონდა, დღესაც ინარჩუნებს თავის იდენტობას. ეს უბანი თბილისურ ისტორიაში შერჩა, როგორც ბრძოლის, შრომის, მრავალფეროვნებისა და მდგრადობის სიმბოლო. სწორედ ამიტომ, ნაძალადევის ისტორიას დღესაც ბევრი უბანი ემადლიერება – ესაა ადგილი, სადაც “დაუკითხავად” გაჩენილმა ადამიანებმა თავიანთი კვალი დატოვეს თბილისის რუკაზე.
