ბეთლემის ქუჩა – ისტორიული ნაკვალევი ძველ თბილისში
ბეთლემის ქუჩა, რომელიც თბილისის კრწანისის რაიონში, ქვემო უბანში მდებარეობს, ერთ-ერთი იმ ისტორიული მონაკვეთთაგანია, რომელიც ძველი თბილისის ურბანულ ქსელს განსაკუთრებულ ხასიათს სძენს. იგი იწყება პურის მოედნიდან და მთავრდება ორპირისა და სამღებროს ქუჩების მიერთებამდე. მისი კონტური ჯერ კიდევ გვიანდელ შუა საუკუნეებში ჩამოყალიბდა, როცა ქალაქი განვითარების ახალ ეტაპზე გადავიდა და კომპაქტური საცხოვრებელი სტრუქტურების ფორმირება დაიწყო.
ქუჩის სახელწოდება უკავშირდება სოლოლაკის ფერდობზე განლაგებულ ბეთლემის ეკლესიებს — რელიგიურ და კულტურულ ცენტრს, რომელიც შუა საუკუნეების თბილისისთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ღერძი იყო. ბეთლემის ქუჩა პირველად 1785 წელს, ალექსანდრე პიშჩევიჩის მიერ შედგენილ თბილისის გეგმაში გვხვდება, თუმცა იმ დროისთვის ის უსახელოდ იყო დატანილი. მოგვიანებით, 1867 წლის რუკაზე იგი ფეთხაინის ქუჩის სახელით ფიქსირდება.
საბჭოთა პერიოდში, 1923 წელს, ქუჩას აზიზბეკოვის სახელი მიენიჭა, რაც იმდროინდელი პოლიტიკური ტენდენციების გამოხატულება იყო. თუმცა 1990 წელს, ისტორიული ტოპონიმების აღდგენის მიზნით, ქუჩას კვლავ ბეთლემის ქუჩა ეწოდა და ამით დაუბრუნდა თავისი ისტორიული იდენტობა.
თბილისის 1934 წლის რუკაზე ბეთლემის ქუჩა აღწევს მხოლოდ ორპირის ქუჩამდე, ხოლო ორპირის შესახვევიდან სამღებროს ქუჩამდე მონაკვეთს მაშინ საქარის შესახვევი ერქვა. ამ ქუჩის გასწვრივ არაერთი მნიშვნელოვანი ჩიხი და შესახვევი მდებარეობდა, მათ შორის აზიზბეკოვის II შესახვევი, რომელიც დღეს ქვემო გომის II ჩიხად იწოდება.
დღეს ბეთლემის ქუჩა განსახიერებაა ძველი თბილისის ურბანული მეხსიერებას — აქ თითოეულ სახალს და კედელს ისტორია აქვს. მისი ქვაფენილი, ძველი სახლები და რელიეფზე შეფენილი არქიტექტურა აცოცხლებს იმ თბილისს, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში იცვლებოდა, მაგრამ არ კარგავდა თავის იდენტობას.
