ვარდისუბანი - ისტორიული უბანი თბილისის ცენტრში

თბილისის უბნების მრავალფეროვანი სახე არა მხოლოდ არქიტექტურითა და გეოგრაფიით განისაზღვრება, არამედ მათი ისტორიული ფენებით — მივიწყებული სახელებით, გაქრობილი ბაღებით და ქუჩებით, რომლებსაც დღეს სულ სხვა სახელები აქვთ. ასეთია ვარდისუბანიც — ტერიტორია, რომელიც საუკუნეების მანძილზე მჭიდროდ იყო დაკავშირებული როგორც ვერის, ასევე ავლაბრის განვითარებასთან და დღესაც ქალაქის ურბანული ქსოვილის განუყოფელ ნაწილად რჩება.

ვარდისუბანი ნაწილობრივ შედის ვერის უბანში და განლაგებულია მელიქიშვილის გამზირსა და ზემო ვერის (ყოფილი სემიონოვკის) დასახლებას შორის. სწორედ ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა მე-19 საუკუნეში ქუჩა სახელწოდებით „ვარდისუბანი“, რომლის სახელიც, 1947 წელს, შეიცვალა და ცნობილი ქართველი ისტორიკოსის, სიმონ ჯანაშიას სახელი ეწოდა. ეს ცვლილება იმდროინდელ ტენდენციას ასახავდა — თბილისის ქუჩების უმეტესობას ისტორიული ტოპონიმების ნაცვლად საბჭოთა ინტელიგენციისა თუ გმირების სახელი ერქმეოდა.

„ვარდისუბნის“ სახელწოდება სავარაუდოდ დაკავშირებულია ტერიტორიის ბუნებრივ ლანდშაფტთან. ძველი ტრადიციების თანახმად, აქ ვარდების ბუჩქებსა და ასკილის ხეებს ხშირად რგავდნენ, რაც გარემოს განსაკუთრებულ ელფერს ანიჭებდა. ქალაქური განაშენიანება ვარდისუბანში მე-19 საუკუნის 80-იან წლებში დაიწყო — ეს პერიოდი იმ დამახასიათებელ ურბანულ ტალღას შეესაბამებოდა, რომელიც თბილისს სწრაფი მოსახლეობის ზრდისა და ინფრასტრუქტურული განვითარებით ახასიათებდა. სწორედ ამ დროს ვარდისუბანი გარდაიქმნა პერიფერიული ზონიდან ფუნქციურ და აქტიურ საცხოვრებელ უბნად.

აღსანიშნავია, რომ „ვარდისუბანი“ მხოლოდ ვერის მხარეს არ იყო ცნობილი. თბილისის მოსახლეობა ამავე სახელით მოიხსენიებდა ავლაბრის იმ ნაწილსაც, რომელიც დღევანდელ მეტროსადგურ „ავლაბარსა“ და გურჯაანის ქუჩას შორის მდებარეობს. ეს გვიჩვენებს, რომ ტოპონიმი ერთგვარად მობილური იყო და მისი გამოყენება სხვადასხვა ლოკაციაზე ხდებოდა — რაც კარგად ასახავს ხალხური გეოგრაფიის თავისებურებებს თბილისში.

დღეს ვარდისუბანი იმითაც არის საინტერესო, რომ ის ერთ-ერთი იმ უბნათაგანია, სადაც ძველი ქალაქის კვალი ჯერ კიდევ შემორჩენილია, თუმცა ახალმა არქიტექტურულმა ტალღამ მისი სახე მნიშვნელოვნად შეცვალა. აქ ძველი სახლების კედლებში ინახება იმ დროის ხმაური, როცა ქუჩას ჯერ კიდევ ვარდისუბანი ერქვა და თბილისელებს გაზაფხულზე სურნელოვანი ასკილის სუნი ხვდებოდათ.

ვარდისუბანი თბილისური მეხსიერების ნაწილია — ადგილმდებარეობითაც და სახელწოდებითაც. ის ჩვენ შეგვახსენებს, როგორ ცვლის დრო ქალაქის რუკას, მაგრამ ტოვებს კვალს ადამიანების მოგონებებსა და ლექსიკონში.