ავლაბარი – ძველი ქალაქის სული ახალი თვალით

ავლაბარი — ადგილი, სადაც თბილისის ისტორია საგრძნობლად ფეთქავს, სადაც ყოველი კედელი, ჩიხი და ხიდი წარსულის მოგონებებს ინახავს. დღეს, როცა დედაქალაქის ურბანული სახე სწრაფად იცვლება, ავლაბარი რჩება იმ ერთ-ერთ იშვიათ სივრცედ, სადაც ქალაქის ძველი სული ჯერ კიდევ ცოცხლობს. თუმცა ეს უბანი მხოლოდ წარსულის ქება-დიდებით არ ცოცხლობს — ის განახლების პროცესშია, ვითარდება და თანადროულ რიტმს ეხმიანება.

არქეოლოგიური აღმოჩენები მიუთითებს, რომ ავლაბრის ტერიტორიაზე ადამიანი ჯერ კიდევ ძვ. წ. I-II ათასწლეულებში სახლობდა. ისტორიულ წყაროებში XI-XIII საუკუნეებში იგი „ისანის“ სახელით ფიგურირებს. სახელწოდება „ავლაბარი“ კი XIV საუკუნიდან გვხვდება. მკვლევარი თეიმურაზ ბერიძე გვიხსნის, რომ სიტყვა „ავლაბარი“ ნიშნავს „გალავნის იქითა მიდამოს“ — ანუ გარეუბანს.

XV-XVIII საუკუნეებში ავლაბარი იყო თბილისის ერთ-ერთი ყველაზე განთქმული და მრავალფეროვანი უბანი. აქ სახლობდნენ მეფის ყმები, თავადაზნაურობა, ხელოსნები და ვაჭრები. უბანს აშკარად ეტყობოდა ეთნიკური მრავალფეროვნება — ქართველებთან ერთად აქ ცხოვრობდნენ სომხები, ბერძნები, სპარსელები. პლატონ იოსელიანის ცნობით, XV საუკუნეში სამეგრელოსა და გურიის მთავრებს ავლაბარში სასახლეები ჰქონდათ.

XVIII საუკუნეში დარეჯან დედოფალმა ავლაბარში, გალავნის ერთ-ერთ ბურჯთან, თავისი სასახლე ააგო. ამავე პერიოდში გაჩნდა ავლაბრის გეგმარებაში ერთი თავისებურება — მისი ქუჩების ქსელი, განსხვავებით ძველი თბილისის ქაოსური განლაგებისა, უფრო სწორ და რეგულარულ ხასიათს ატარებდა.

ავლაბარი მდიდარია განსხვავებული სტრუქტურის, ისტორიული და თანამედროვე არქიტექტურით. მეტეხის კლდის პარალელურად გადაჭრილი ქუჩები, ბაზრები, დაბალსართულიანი სახლები, ჩიხები, მცირე ეზოები ქმნიან მყუდრო, თბილისისთვის ტრადიციულ ატმოსფეროს.

აქ მრავლად არის შენობები, რომლებიც, სამწუხაროდ, ავარიულ მდგომარეობაშია, თუმცა სწორედ ამ შენობების ქვეშ მდებარე მიწა დღეს ქალაქის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი განვითარების რესურსად მიიჩნევა. თუმცა მკაცრი სიმაღლის შეზღუდვები და რეგულაციები უბნის ურბანულ განვითარებას ფრთხილად და წონასწორიანად წარმართავს. ავლაბარი უნდა განახლდეს ისე, რომ მისი ისტორიული სახე არ დაიკარგოს.

ავლაბარი ყოველთვის გამოირჩეოდა რელიგიური ტოლერანტობით. მეტეხის ქუჩაზე დღემდე დგას სომხური სამოციქულო ეკლესია — ნორ ეჩმიაძინი, რომელიც XIX საუკუნეში აიგო და დღემდე მოქმედია. მეტეხისა და ისნის ქუჩების კუთხეში მდებარეობს სომხური ეკლესიის ნანგრევებიც, რომლის დანგრევასთან დაკავშირებით სხვადასხვა ვერსია არსებობს — ერთის მიხედვით, ის საბჭოთა დროს განზრახ დაანგრიეს, მეორე — 2002 წლის მიწისძვრას ემსხვერპლა.

21-ე საუკუნის დასაწყისში ავლაბარმა ახალი სიცოცხლე მიიღო — აშენდა საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესიის მთავარი სიმბოლო, სამების საკათედრო ტაძარი. იგი არა მხოლოდ რელიგიური ცენტრი, არამედ ტურისტული ღირშესანიშნაობაც გახდა. ტაძრის კომპლექსი მოიცავს პარკს, საეკლესიო მაღაზიას და ქალაქზე გადმომზირალ ღია სივრცეს.

ავლაბრის აღმოსავლეთით მდებარეობს რიყის პარკი — თანამედროვე, კეთილმოწყობილი დასასვენებელი სივრცე დეკორატიული მცენარეებით, ინსტალაციებითა და საბაგირო გზით, რომელიც ავლაბარს ნარიყალასთან აკავშირებს. აქვეა შუშის ხიდი — ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ადგილი ფოტოსესიისა და ტურისტული მარშრუტისთვის.

მეტეხის ტაძარი, კლდეზე აგებული უძველესი ქრისტიანული ძეგლი, ქალაქის ერთ-ერთი სიმბოლოა და მის სიახლოვესაც მრავლად გვხვდება პატარა კაფეები, სასტუმროები და მჭიდროდ დასახლებული უბნები. ეს ყველაფერი ავლაბარს ტრადიციულად სტუმართმოყვარე და საცხოვრებლად მიმზიდველ ადგილად აქცევს.

დღეს ავლაბარი ქალაქის განახლებისა და ისტორიის დაცვის ზღვარზე დგას. მისი ღირებულება არ განისაზღვრება მხოლოდ უძრავი ქონების ფასით — აქ ვლინდება თბილისის კულტურული მეხსიერება, ტრადიციები და ეთნიკური თანაცხოვრების გამოცდილება.

წინასწარ განსაზღვრული განვითარების სტრატეგიითა და ისტორიის პატივისცემით, ავლაბარს შეუძლია იქცეს ერთდროულად ავთენტურ, თანამედროვე და ცოცხალ უბნად — ისეთი თბილისური გარემოთი, რომელიც ახალ თაობებსაც მემკვიდრეობად დარჩება.