საქართველო მინიატურაში - გიორგი ჩიტაიას სახელობის ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ

თბილისის ერთ-ერთი უნიკალური და შთამბეჭდავი ადგილი, სადაც ვიზიტორი შეუძლია დროის მანქანით იმოგზაუროს საქართველოს ეთნოგრაფიულ წარსულში, არის გიორგი ჩიტაიას სახელობის ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ. ეს არ არის უბრალოდ მუზეუმი — ეს არის კულტურული ენციკლოპედია ბუნების ფონზე, რომელიც ასახავს ქვეყნის მრავალფეროვან რეგიონულ თვითმყოფადობას, ტრადიციებსა და ყოფას.

ეთნოგრაფიული მუზეუმი თბილისში 1966 წელს დაარსდა და იგი პირველი ღია ცის ქვეშ არსებული ეთნოგრაფიული მუზეუმია მთელს კავკასიაში. მუზეუმის დაარსება უკავშირდება გამოჩენილ ქართველ ეთნოგრაფს, აკადემიკოს გიორგი ჩიტაიას — ადამიანს, რომელმაც ქართული ეთნოგრაფიული სკოლის საფუძველი ჩაუყარა და თავისი სიცოცხლე ამ სფეროს კვლევასა და პოპულარიზაციას მიუძღვნა.

მუზეუმი წარმოდგენილია, როგორც საქართველო მინიატურულ მასშტაბში. მისი ტერიტორია დაყოფილია 11 ზონად, რომელთაგან ათი ეთნოგრაფიულ-ისტორიულ რეგიონებს წარმოადგენს — აღმოსავლეთ და დასავლეთ საქართველოს ტრადიციულ სივრცეებს. თითოეული ზონა გამოირჩევა უნიკალური არქიტექტურული ნაგებობებით, ტრადიციული საცხოვრებლებითა და სამეურნეო ობიექტებით, რომლებიც მაქსიმალურად ზუსტად ასახავს ამა თუ იმ რეგიონის ყოფას, მატერიალურ კულტურასა და ტრადიციებს.

მუზეუმის ტერიტორიაზე 70-ზე მეტი საცხოვრებელი სახლი და სამეურნეო ნაგებობაა წარმოდგენილი, რომლებიც საქართველოში არსებული თითქმის ყველა ისტორიულ-გეოგრაფიულ რეგიონს მოიცავს: გურია, სამეგრელო, იმერეთი, რაჭა-ლეჩხუმი, სვანეთი, ქართლი, კახეთი, აჭარა, სამცხე-ჯავახეთი და აფხაზეთი.

თითოეულ ზონაში თავმოყრილია ხუროთმოძღვრული ნიმუშები, რომლებიც შესაბამისი რეგიონის სტილს, კლიმატურ პირობებსა და ცხოვრების წესს ასახავს. მაგალითად, სვანური კოშკები, კახური აივნები, რაჭული დარბაზული სახლები თუ აჭარული ბეღლები — ყველა მათგანი აღდგენილია ტრადიციული მეთოდებითა და მასალებით.

მუზეუმის ერთ-ერთი განსაკუთრებული ნაწილი ეთმობა ისტორიულ-არქეოლოგიურ ძეგლებს. ამ ზონაში წარმოდგენილია:

• V–VI საუკუნეების სიონის ბაზილიკა და აკლდამა;
• ძვ. წ. II ათასწლეულის დოლმენი აფხაზეთიდან;
• საფლავის ქვების კოლექცია, რომელიც თვალსაჩინოდ წარმოაჩენს ძველ ქართულ ეპიტაფიურ კულტურას.

სამეგრელოს ზონაში ფუნქციონირებს „ეთნოგრაფიის სახლი“ — სივრცე, რომელიც ეთნოგრაფიული სკოლის დამაარსებლის, გიორგი ჩიტაიას მემორიალურ კაბინეტსა და ნამუშევრებს ეთმობა. აქვე ინახება ქართველი ეთნოგრაფების წიგნსაცავი და წარმოდგენილია ქართველი დიდგვაროვანთა საქორწინო სამოსის უნიკალური კოლექცია, რაც დამატებით სიღრმეს სძენს ვიზიტორის კულტურულ გამოცდილებას.

მუზეუმი არ არის მხოლოდ წარსულის დამთვალიერებელი სივრცე — იგი აქტიურად მონაწილეობს დღევანდელ საგანმანათლებლო პროცესებში. მისი ბაზაზე მოქმედებს საგანმანათლებლო ცენტრი, სადაც ბავშვებს და მოზარდებს საშუალება აქვთ, მონაწილეობა მიიღონ პრაქტიკულ საქმიანობებში, როგორიცაა ტრადიციული სამჭედლო და კერამიკული ტექნოლოგიების გაცნობა, მასტერკლასები და კულტურულ-შემეცნებითი აქტივობები.

გიორგი ჩიტაიას ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ დღეს ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული კულტურულ-საგანმანათლებლო დაწესებულებაა ქვეყანაში. იგი არა მხოლოდ უძველესი ტრადიციების საცავია, არამედ ცოცხალი კულტურის ცენტრი, რომელიც სთავაზობს როგორც ადგილობრივებს, ისე უცხოელ ვიზიტორებს საქართველოს მრავალფეროვანი ეთნოკულტურული იდენტობის გაგების შესაძლებლობას.