ქვეყნის მთავარი გამზირის ხანგრძლივი ისტორია

თბილისის მთავარი გამზირის – რუსთაველის გამზირის – ისტორია მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან იღებს სათავეს. თავდაპირველად მას გოლოვინის პროსპექტი ეწოდებოდა – ეს სახელი ერგო საქართველოს სამოქალაქო გუბერნატორის, მიხეილ სემიონოვიჩ გოლოვინის პატივსაცემად, რომელმაც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა იმპერიული ადმინისტრაციული სტრუქტურის დამკვიდრებაში თბილისში.

ვახუშტის მიერ შედგენილ თბილისის 1735 წ. გეგმაზე დღევანდელი გამზირის ხაზზე დიღმის გზა გადიოდა, რომელიც ქალაქის გალავნის კარიბჭესთან იწყებოდა. ამ გზის აღმოსავლეთით, ფერდობზე ვახუშტის აღნიშნული აქვს დასახლებული უბანი, „გარეთუბანი“, რომელიც ვრცელდებოდა დღევანდელი გამზირის, თავისუფლების მოედნის, ორბელიანის მოედნისა და გ. ჭანტურიას ქუჩას შორის.

გოლოვინის პროსპექტის გაშენება დაიწყო 1840-იან წლებში და მე-19 საუკუნის მეორე ნახევრიდან იგი თანდათან იქცა ქალაქის ცენტრალურ სატრანსპორტო და კულტურულ არტერიად. თავდაპირველად ეს იყო ვიწრო, ორიანი ქუჩა, რომელიც მთაწმინდის ფერდობიდან იწყებოდა და მდინარე მტკვრისკენ მიემართებოდა. ქუჩა ეკუთვნოდა მთაწმინდის უბანს, რომელიც ისტორიულად თბილისში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და ელიტური დასახლება იყო.

1921 წელს, საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ, გამზირს სახელი შეეცვალა და მიიღო რუსთაველის სახელი – სახელდებული ცნობილი ქართველი პოეტის, შოთა რუსთაველის პატივსაცემად. მას შემდეგ რუსთაველის გამზირი არა მხოლოდ თბილისის, არამედ სრულიად საქართველოს პოლიტიკური, კულტურული და საზოგადოებრივი ცენტრის სიმბოლოდ იქცა.

გამზირზე ეტაპობრივად გაჩნდა მრავალი მნიშვნელოვანი შენობა, რომლებიც დღესაც ქალაქის იერსახის განუყოფელ ნაწილად ითვლება. მათ შორისაა:

• საქართველოს მთავრობის ყოფილი შენობა (1938–1953),
• რუსთაველის თეატრი (აგებული 1887 წელს, გადაკეთებული 1921–1928 წლებში),
• თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი (1851, რეკონსტრუქცია – 1896 და მოგვიანებით),
• საქართველოს ეროვნული მუზეუმი,
• მთავარი საგამოფენო დარბაზი – "ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმი",
• სასტუმროები: „თბილისი მერიოტი“ (ყოფილი „მაჟესტიკი“) და „ბილტმორი“,

და მრავალი სხვა საჯარო და კერძო შენობა.

რუსთაველის გამზირზე არაერთხელ ჩატარდა რეკონსტრუქცია. მნიშვნელოვანი სარემონტო სამუშაოები განხორციელდა 1950-იან, 1980-იან და 2000-იან წლებში, რაც მოიცავდა როგორც გზის საფარის განახლებას, ისე შენობების ფასადების რესტავრაციას. ერთ-ერთი ბოლო მასშტაბური რეაბილიტაცია მოხდა 2000-იან წლებში, რის შედეგადაც გამზირს კვლავ დაუბრუნდა ძველი არქიტექტურული იერსახე.

დღეს რუსთაველის გამზირი რჩება თბილისის სოციალურ-პოლიტიკური ცხოვრების ეპიცენტრად. აქ იმართება საპროტესტო აქციები, ზეიმები, აღლუმები და სხვადასხვა კულტურული ღონისძიება. ის კვლავაც მჭიდროდაა დაკავშირებული ქალაქის იდენტობასა და მის ისტორიულ მემკვიდრეობასთან.