ქალაქის კულტურული ცხოვრების გული - ფილარმონიის ისტორია

დღეს, როდესაც თბილისის ფილარმონია ქალაქის ერთ-ერთი მთავარი საკულტო სივრცეა და ბევრისთვის განსაკუთრებული მოგონებების სიმბოლოც კი, რთული დასაჯერებელია, რომ ამ ადგილს ოდესღაც სრულიად სხვა, უკვე მივიწყებული სახე ჰქონდა. იქ, სადაც ახლა დიდი საკონცერტო დარბაზი დგას, ადრე სამსართულიანი, ციხესიმაგრეს მსგავსი ნაგებობა იწონებდა თავს – კოოპერატორთა სახლი, რომელსაც თბილისელები „ალიონს“ ეძახდნენ.

1950-60-იან წლებში, თბილისის კულტურულ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა. ქალაქს სჭირდებოდა სივრცე, რომელიც მასშტაბურ კონცერტებს, თეატრალურ დადგმებსა და საერთაშორისო კონფერენციებს გასწვდებოდა. ოპერის თეატრი და სპორტის სასახლე ვეღარ აკმაყოფილებდა მზარდ მოთხოვნებს – არც ზომით და არც ტექნიკური შესაძლებლობებით. საჭირო იყო თანამედროვე, ტექნიკურად სრულად აღჭურვილი, მრავალფუნქციური დარბაზი, რომელიც ქალაქის ცენტრშიც იქნებოდა და ყველა უბნიდან მარტივად მისადგომიც.

ფილარმონიისთვის განკუთვნილ ადგილად არჩეულ იქნა მელიქიშვილისა და კოსტავას ქუჩების კვეთა, სადაც 1928 წელს იაკუბოვიჩის პროექტით აშენებული „ალიონი“ იდგა. შენობაში მცხოვრებთა თანხმობა და გასახლება არ ყოფილა მარტივი – გადმოცემით, ერთ-ერთი მცხოვრები, სანდრო ელიაძე, დიდი ხნის განმავლობაში არ ტოვებდა თავის ბინას, სანამ საბოლოოდ არ დაეთანხმა გადაყვანას.

ძველი შენობა ფილარმონიის ადგილზე, 1930-იან წლებში

1961 წელს საფუძველი ჩაეყარა საქართველოს სახელმწიფო ფილარმონიის დიდ საკონცერტო დარბაზს. შენობის არქიტექტორი გახლდათ ივანე ჩხენკელი, ხოლო პროექტის წარმატება არაერთ სპეციალისტზე იყო დამოკიდებული – ინჟინერი ვლადიმერ იაკუბოვი, კონსტრუქტორი შალვა გაზაშვილი, ტექნოლოგი ევგენი გალკინი და სხვები. კინოტექნიკას და რადიო-ტელევიზიას ვლადიმერ გრეკოვი კურირებდა.

მშენებლობა ათწლეულს გაგრძელდა და ფილარმონია 1971 წლის მაისში საზეიმოდ გაიხსნა. შენობის წინ მოეწყო ფართო, ასიმეტრიული კიბე, რომლის ბოლოსაც ხელოვნების მუზას მიძღვნილი 8-მეტრიანი ქანდაკება დაიდგა – ავტორი იყო ცნობილი მოქანდაკე მერაბ ბერძენიშვილი. ინტერიერზეც იმავე ბერძენიშვილთან ერთად ელგუჯა ბერძენიშვილი მუშაობდა და შედეგმაც არ დააყოვნა – დარბაზის შიდა სივრცე შთამბეჭდავი და ამავე დროს ფუნქციურად მოსახერხებელი გამოვიდა.

ფილარმონიის დიდი დარბაზი 2,500 მაყურებელზე იყო გათვლილი, თუმცა საბოლოოდ 2,317 ადგილი განთავსდა. მცირე დარბაზი კი 662 ადამიანს იტევდა და ძირითადად კამერული ორკესტრების, სიმფონიური კონცერტებისა და კინოჩვენებებისათვის გამოიყენებოდა. დიდი დარბაზი კი უნივერსალური დანიშნულების გახდა – აქ იმართებოდა როგორც გრანდიოზული მუსიკალური შოუები და თეატრალური წარმოდგენები, ასევე საერთაშორისო კონფერენციები და სამეცნიერო ფორუმები სინქრონული თარგმანით ხუთ ენაზე.

ფილარმონია საბჭოთა დროს, 1980-იან წლებში

თბილისის ფილარმონია მალე იქცა ქალაქის კულტურული ცხოვრების გულად – სცენაზე გამოდიოდნენ ლეგენდარული მუსიკოსები და მომღერლები, გაიმართა ათასობით კონცერტი, უამრავ ადამიანს დაამახსოვრდა თავისი პირველი ჯაზი, სიმფონია ან როკი სწორედ აქ. ის ადგილი, სადაც ოდესღაც სიჩუმეს მხოლოდ ერთი ბინადრის ფანჯრიდან გამოსული შუქი არღვევდა, დღეს გახლავთ ხმაურიანი, სიცოცხლით სავსე სივრცე – ადგილი, სადაც ქალაქის გული ძგერს.

ფილარმონია უკვე აღარ არის მხოლოდ შენობა – ისაა ემოციური კავშირი თაობებს შორის, კულტურის მემკვიდრეობა, და თბილისის მუდმივად ცვალებადი, თუმცა ამავე დროს მყარად ფესვგადგმული იდენტობის ნაწილი.