რატომ ჰქვია მტკვარს მტკვარი? - საინტერესო ფაქტები მდინარეზე
მტკვარი თბილისისთვის მეტია, ვიდრე უბრალოდ მდინარე. ის არის ქალაქის სიმბოლო, ისტორიის ნაწილი, ერთდროულად კიდეც მშვენიერი და ცოტათი უცნობიც.
თბილისში მყოფთ ხშირად ეუბნებიან: "მარცხენა ნაპირზე ვცხოვრობ", ან "მარჯვენა სანაპიროსკენ მივდივარ". ეს ფრაზები მხოლოდ მიმართულებებს არ აღნიშნავს – ისინი ხშირად ქალაქში განსახლებული სოციალური ფენების დაუწერელ კოდებსაც ასახავს.
მარჯვენა ნაპირი წარსულში "ელიტარული" ზონა იყო – აღმოსავლური ტრადიციით, მზის ამოსვლის მხარე, ცენტრთან ახლოს, ისტორიულად თანმდევი კულტურული დატვირთვით. მარცხენა ნაპირი კი სამუშაო უბნებად და ინდუსტრიულ ზონებად ვითარდებოდა.
დღეს ამ განსხვავებამ ხასიათი შეიცვალა, თუმცა მტკვარმა როგორც საზღვარმა, სიმბოლური დატვირთვა მაინც შეინარჩუნა.
მდინარე მტკვარი საქართველოს (ამიერკავკასიის) უდიდესი მდინარეა. (azer. Kür; Turq. Kura), სათავეს თურქეთში, 2742 მ-ზე, ყიზილ-გიადუკის მთის აღმოსავლეთ კალთაზე იღებს. საბოლოოდ კი, კასპიის ზღვას აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ერთვის. მისი სიგრძე 1364 კმ (185 კმ თურქეთში, 390 კმ საქართველოში, 789 კმ აზერბაიჯანში), აუზის ფართობი 188 ათ. კმ2. მტკვრის აუზი მოიცავს: სომხეთის ტერიტორიას, აზერბაიჯანისა და საქართველოს ტერიტორიის დიდ ნაწილს, ასევე თურქეთისა და ირანის ტერიტორიის ნაწილს. მისი ანტიკური სახელწოდებაა Cyrus, თურქები და აზერბაიჯანელები Kür-ს უწოდებენ.
თბილისის ქვაბულის შემდეგ მტკვარი ქვემო ქართლის ვაკეზე მიედინება და ტიპური ვაკის მდინარეა განიერი ჭალითა და დაბალი ნაპირებით. კალაპოტი ზომიერად დაკლაკნილი და ძლიერ დატოტვილია, წარმოქმნის მრავალ კუნძულს, რომელთა ნაწილი ტყითაა შემოსილი
გეოლოგთა გამოკვლევით მდინარე მტკვარი მიოპლიოცენში, ე. ი. 10-15 მლნ წლის წინათ, ახალქალაქის ვაკიდან წალკას მიუყვებოდა და იალღუჯასჯან ზღვის უბეს ერთვოდა. ეს იყო ძველი მტკვარი. კავკასიონიდან ჩამომავალი მდინარეები კი ცივ-გომბორის ქედის ზოლს მიუყვებოდა.
მტკვარს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს საქართველოსა და აზერბაიჯანისათვის. მტკვრისა და მისი შენაკადების წყალი საქართველოს ფარგლებში რწყავს 315 ათ. ჰა-ზე მეტ ფართობს, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე თითქმის 1 მლნ. ჰა-ს. მტკვარი მნიშვნელოვანი ჰიდროენერგეტიკული რესურსია.
