10 წელი 13 ივნისის ტრაგედიიდან - სტიქიური უბედურება, რომელიც სამუდამოდ დარჩა თბილისის მეხსიერებაში

2015 წლის 13 ივნისი ერთ-ერთი ყველაზე ტრაგიკული თარიღია საქართველოს უახლეს ისტორიაში. იმ ღამეს დედაქალაქს სერიოზული სტიქიური უბედურება დაატყდა თავს - ძლიერმა წვიმამ და მეწყერმა ზოოპარკის, გმირთა მოედნისა და მიმდებარე ტერიტორიის კატასტროფული დატბორვა გამოიწვია. ათეულობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა სტიქიამ და თბილისს უდიდესი მატერიალური ზარალი მიაყენა.

2015 წლის 13 ივნისს, ღამით, დაახლოებით 23:00 საათიდან, თბილისში ინტენსიური წვიმა დაიწყო. დაახლოებით ორ საათში ცენტრალურ უბნებში წყლის დონე მეტრებზე ავიდა. სტიქია ყველაზე მეტად შეეხო ვერეს ხეობას, სადაც მდებარეობს თბილისის ზოოპარკი, გმირთა მოედანი და მიმდებარე ქუჩები — მარჯანიშვილი, ბარათაშვილი, სვანიძის, საკანდელიძის და ჭავჭავაძის გამზირის ნაწილი.

ძლიერმა წვიმამ მეწყერი გამოიწვია სოფელ ოკრიბასთან (მცხეთის მუნიციპალიტეტი), საიდანაც ათასობით კუბური მეტრი მიწა, კლდე და ქვა ჩამოიშალა და მოეწყო მდინარე ვერეს კალაპოტში. კალაპოტი ვეღარ ატარებდა წარმოქმნილ ნიაღვარს, რამაც გამოიწვია წყალმოვარდნა და ქალაქის ცენტრში დამანგრეველი წყლის ნაკადის შემოსვლა.

სტიქიის უშუალო მიზეზი ძლიერი წვიმა და მასთან ერთად განვითარებული მეწყერი იყო, თუმცა სპეციალისტების ნაწილი პრობლემის სიღრმეში სტრუქტურულ და ურბანულ პრობლემებსაც ხედავდა:

• ვერეს ხეობის არასწორი ურბანული განვითარება – წლების განმავლობაში ვერეს ხეობაში ხდებოდა არარეგულირებული მშენებლობა. ბუნებრივი კალაპოტები დავიწროებული იყო ან საერთოდაც ამოვსებული;
• დრენაჟის სისტემის ნაკლებობა – წყლის დროული დაშვება შეუძლებელი იყო, რადგან სანიაღვრე არხები არასაკმარისი და გაუმართავი აღმოჩნდა;
• გეოლოგიური საფრთხის უგულებელყოფა – წლების მანძილზე სპეციალისტები ვერეს ხეობას საფრთხის ზონად მიიჩნევდნენ, თუმცა შესაბამისი რეაგირება არ განხორციელდა.

ტრაგედიამ 21 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. რამდენიმე ადამიანი გაუჩინარებულად ითვლებოდა დღეების განმავლობაში, ზოგის ცხედარი მხოლოდ მოგვიანებით იპოვეს. დაშავდა ათობით მოქალაქე.გარდა ადამიანური მსხვერპლისა, სერიოზული ზიანი მიადგა ინფრასტრუქტურას:

• განადგურდა თბილისის ზოოპარკის დიდი ნაწილი. დაიღუპა ასეულობით ცხოველი, ზოგიერთმა კი გაქცევა მოასწრო, რაც დამატებით საფრთხეს ქმნიდა მოსახლეობისთვის;
• დაზიანდა საცხოვრებელი სახლები, გზები, ხიდები და საზოგადოებრივი შენობები;
• ზარალმა 100 მილიონ ლარს გადააჭარბა.

სტიქიის შემდგომ პირველივე საათებში დაიწყო სამაშველო და საძიებო სამუშაოები, ასევე ასეულობით მოხალისე, რომლებიც სტიქიის ადგილებზე მუშაობდნენ როგორც გაწმენდით სამუშაოებში, ისე ჰუმანიტარული დახმარების გაცემაში. საქართველოს მთავრობამ გამოაცხადა გლოვის დღე. სტიქიის შედეგების ლიკვიდაცია რამდენიმე თვე გაგრძელდა.

სტიქიური უბედურებები კვლავ რჩება რეალურ საფრთხედ თბილისში და ზოგადად მთელ საქართველოში. კლიმატური ცვლილებების პირობებში სიხშირე და მასშტაბები კიდევ უფრო იზრდება. 2024 წელსაც რამდენიმე რეგიონში დაფიქსირდა მეწყრული აქტივობა და წყალდიდობები.

მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფო იღებს გარკვეულ ზომებს, პრობლემის სრული აღმოფხვრა საჭიროებს სისტემურ, გრძელვადიან მიდგომას - ურბანული დაგეგმარების მკაცრ რეგულირებასა და გეოლოგიური რისკების მართვის გეგმების შემუშავებას.

13 ივნისი გვახსენებს, რამდენად მყიფეა დიდი ქალაქის უსაფრთხოება დაუგეგმავი და გაუმართავი ინფრასტრუქტურის პირობებში.