პირველი ობსერვატორია კავკასიაში - გაიგეთ თბილისის გეოფიზიკური ობსერვატორიის შესახებ

ასტრონომიული, მეტეოროლოგიური და მაგნიტური ობსერვატორია ტფილისში , რომელიც დაარსდა 1837 წელს . ობსერვატორია შეტანილია მცირე პლანეტების ცენტრის ობსერვატორიის კოდებში „125“ ნომრით და კოდური სახელწოდებით „ტფილისი“. მაგნიტურ ობსერვატორიას ჰქვია „დუშეთი“. 1950-იან წლებში ობსერვატორიის ბაზაზე ჩამოყალიბდა თბილისის ჰიდრომეტეოროლოგიური ობსერვატორია , რომელიც მოგვიანებით ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტად რეორგანიზაციას უწევს. ამჟამად, ობსერვატორიის შენობაში განთავსებულია საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის გეოფიზიკური მეცნიერებათა მუზეუმი.

საქართველოს ტერიტორიაზე გეოდეზიური და მეტეოროლოგიური ობსერვატორიის ორგანიზების აუცილებლობა 1801 წელს რუსეთის იმპერიასთან შეერთების შემდეგ გაჩნდა. აუცილებელი იყო „ნულოვანი წერტილის“ ობსერვატორიის შექმნა, საიდანაც ზღვის დონიდან სიმაღლე გაიზომებოდა და რომელსაც ყველა გეოდეზიური გაზომვა დაუკავშირდებოდა. ასეთი ობსერვატორიის ადგილმდებარეობის ადგილად ტფილისი შეირჩა. ობსერვატორიას ასტრონომიული , მეტეოროლოგიური და მაგნიტური ობსერვატორიები უნდა გაეერთიანებინა. 1834 წლის 20 სექტემბერს აკადემიკოსმა ა. ია. კუპფერმა (1799-1865) კავკასიის მეფისნაცვლის, გენერალ-ადიუტანტის, ბარონ გ. ვ. როზენისადმი მიმართვა გაუგზავნა ტფილისში მეტეოროლოგიური ობსერვატორიის ორგანიზების შესახებ. დირექტორის თანამდებობაზე გიმნაზიის მასწავლებელი ი. ა. შესტაკოვი იყო რეკომენდებული. 1837 წლისთვის სოლოლაკის მთაზე ობსერვატორიის შენობა თითქმის მზად იყო, მაგრამ ციცაბო ფერდობზე დაკვირვებისთვის პირობები ძალიან რთული აღმოჩნდა, ამიტომ 1839 წლისთვის დაკვირვებები შეწყდა. წმინდა დავითის მთასთან ახლოს ობსერვატორიის ახალი შენობა აშენდა. რეგულარული დაკვირვებები 1844 წლის 1 მაისს დაიწყო. მაგნიტური და მეტეოროლოგიური დაკვირვებები საერთაშორისო პროგრამის ფარგლებში ტარდებოდა. იმ დროს (1847) ობსერვატორიის კოორდინატები განისაზღვრა შემდეგნაირად: ჩრდილოეთის განედის 41 გრადუსი და 41 წუთი და აღმოსავლეთის გრძედის 44 გრადუსი და 48 წუთი. 1850 წლის 22 ოქტომბერს ტფილისის დროებითი მაგნიტური და მეტეოროლოგიური ობსერვატორია მუდმივ ობსერვატორიად გადაკეთდა და ცნობილი გახდა, როგორც ტფილისის მაგნიტური და მეტეოროლოგიური ობსერვატორია .

ობსერვატორია კავკასიის კორპუსის შტაბ-ბინას ექვემდებარებოდა, ხოლო სამეცნიერო თვალსაზრისით მას მთავარი ფიზიკური ობსერვატორია (სანქტ-პეტერბურგი) მართავდა. საცხოვრებელი სახლების გაფართოებამ ობსერვატორია ახალ ადგილას გადაიტანა. 1851 წლის 1 დეკემბერს პირველი დაკვირვება ავლაბრის რაიონში (ტფილისის სამხრეთ-აღმოსავლეთით) მდებარე ახალ ობსერვატორიის შენობაში განხორციელდა. თუმცა, ეს ადგილიც დაკვირვებებისთვის უვარგისი აღმოჩნდა და ობსერვატორია კვლავ ახალ ადგილას გადავიდა. 1860-1861 წლებში ის აშენდა ტფილისის ქალაქში, კუკის რაიონში (შესაძლოა კუკიაში). ბოლო ობსერვატორია ორი ყაზარმის ადგილას ააშენა ინჟინერმა ლემკულმა მორიცის ხელმძღვანელობით. პირობები ასტრონომიული დაკვირვებებისთვის საუკეთესო არ იყო, რადგან ჰორიზონტი ნაწილობრივ დაბნელებული იყო და ობსერვატორიასთან ახლოს მდებარე გზატკეცილზე დიდი მოძრაობა იყო.

1860 წელს გადაწყდა ობსერვატორიის ასტრონომიული სექტორის შექმნა. ასტრონომიული მიმართულების გაჩენა ო. ვ. სტრუვეს მიერ გამოვლენილი ორგანიზაციული აქტივობის შედეგია. 1860 წლის დეკემბრიდან დ. დ. ობლომიევსკი ტფილისში იმყოფებოდა., კავკასიის სამხედრო ტოპოგრაფიული განყოფილების ასტრონომი, მის მიერ აქ ჩამოტანილი ასტრონომიული ინსტრუმენტებით. გზატკეცილის პრობლემა მოგვარდა ობსერვატორიის შენობის პერიმეტრის გასწვრივ ქანამდე თხრილის გათხრით და წყლით შევსებით. 1861 წლის 1 მაისს ახალი ობსერვატორია ექსპლუატაციაში შევიდა. 1865 წლის 28 მარტს ობსერვატორია სამხედროდან სამოქალაქო განყოფილებაში გადავიდა და ასევე ეწოდა მთავარი კავკასიური ობსერვატორია , რომელიც ორი განყოფილებისგან შედგებოდა: ფიზიკური და ასტრონომიული. 1867 წლის ივნისიდან იგი ცნობილი გახდა როგორც ტფილისის ფიზიკური ობსერვატორია . ასტრონომიული დაკვირვებები ობლომიევსკის და მორიცის წასვლის შემდეგ შეწყდა, რის შემდეგაც ობსერვატორია მთლიანად მაგნიტური და მეტეოროლოგიური გახდა. 1924 წელს ობსერვატორიას სახელი შეეცვალა და თბილისის გეოფიზიკური ობსერვატორია დაერქვა. 1947 წელს თბილისის გეოფიზიკური ლაბორატორია რეორგანიზებულ იქნა თბილისის გეოფიზიკური კვლევის ობსერვატორიად, რომლის საფუძველზეც 1953 წელს დაარსდა თბილისის ზონალური კვლევის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტი. 1956 წელს დაარსდა თბილისის ჰიდრომეტეოროლოგიური ობსერვატორია.